Kompensata

Rozliczenie zobowiązań pomiędzy dwoma podmiotami może mieć charakter gotówkowy bądź też bezgotówkowy. Jedną z form rozliczenia bezgotówkowego jest kompensata zobowiązań zwana skrótowo po prostu kompensatą.

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby kompensata była w ogóle możliwa? Aby można było rozliczyć się na podstawie tzw. kompensaty, obie strony umowy muszą mieć wobec siebie jednakowy charakter – każdy z podmiotów musi być w tym samym czasie dłużnikiem i wierzycielem (czyli musi za coś zapłacić, ale i coś otrzymać). Dlaczego? Wynika to bezpośrednio z definicji kompensaty. Kompensata zobowiązań jest bowiem traktowana jak równoległe umorzenie wierzytelności. Należy jednak podkreślić, że ten rodzaj uregulowania zobowiązań nie jest wymagany na fakturze.

Kompensata ustawowa a kompensata umowna

Istnieją dwa typy kompensaty. Pierwszym rodzajem są kompensaty ustawowe, których podstawą jest Kodeks Cywilny. Drugim typem są kompensaty umowne, wynikające z wzajemnych umów pomiędzy stronami.

Kompensata ustawowa

Zastosowanie kompensaty ustawowej jest możliwe tylko w sytuacji, gdy obie strony zastosują wobec siebie odpowiednie oświadczenie – może mieć ono charakter ustny lub pisemny. Za jedyny wymóg uważa się konieczność dotarcia umowy do obu stron.

Art. 498 Kodeksu Cywilnego

§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Kompensata umowna

Kompensata umowna wynika z wzajemnych umów pomiędzy dwoma podmiotami. Z artykułu 498 Kodeksu Cywilnego wynika, że taka forma kompensaty jest możliwa w kilku sytuacjach:

a) gdy wierzytelności mają charakter wymagalny, czyli w sytuacji, gdy minął już termin wyznaczony do spłacenia długu (termin wyznaczony umową);
b) gdy wierzytelności nabierają charakteru przeterminowanych – czyli w sytuacji, gdy była możliwość potrącenia wierzytelności przed upływem terminu przedawnienia;
c) gdy wierzytelności mają charakter zajętych – ma to miejsce w sytuacji, gdy dłużnik staje się wierzycielem swojego wierzyciela przed zajęciem; potrącenie może dotyczyć jedynie wierzytelności finansowych lub przedmiotów o wartości równorzędnej.

Istnieje także szereg okoliczności, kiedy kompensata zobowiązań nie będzie miała zastosowania. Będzie tak w przypadku wierzytelności, które mają charakter niewymagalny lub są przeterminowane z powodów innych niż wymienione wyżej. Kompensatą umowną zobowiązań nie zrealizujemy również wierzytelności wynikających z czynów niedozwolonych, wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania czy wierzytelności wyłączonych z potrącenia na podstawie odrębnych przepisów.

Chcesz skorzystać z takiej formy rozliczenia w swojej firmie, ale nie wiesz jak dokładnie skonstruować umowę, by była ona wiążąca, bezpieczna i skuteczna? Skontaktuj się z Biurem Rachunkowym GRIMP – zadbamy o Twoją firmę kompleksowo.