Odpowiedzialność karna księgowego

Urzędy takie jak ZUS czy Urząd Skarbowy mają doskonale zorganizowane jednostki kontrolne. Polscy przedsiębiorcy sprawdzani są na bieżąco. W wyniku kontroli, rokrocznie dochodzi do ujawnienia wielu nieprawidłowości i przestępstw. Jeżeli podmiotowi zarzuca się nieprawidłowości w dokumentacji, w składkach, w sprawach kadrowych – w pierwszej kolejności „na dywanik” wzywa się firmowego księgowego lub firmę zewnętrzną.

Sprawdź jaka jest odpowiedzialność karna księgowego.

Firmy, które decydują się na powierzenie prowadzenia spraw księgowych podmiotowi zewnętrznemu, najczęściej kierują się argumentem tzw. przesuniętej odpowiedzialności karnej. Oznacza to, że w zdecydowanej większości przypadków to biuro rachunkowe odpowiedzialne jest przed urzędem za uchybienia i niedociągnięcia w dokumentacji księgowej. Jest to wygodne, ale i bezpieczne rozwiązanie ze strony firm. Firma, która zatrudnia wewnętrznego księgowego jest bardziej narażona na błędy księgowe niż firma, która powierza sprawy księgowe pod opiekę biura rachunkowego. W takim biurze pracuje zwykle cały sztab specjalistów z potężną wiedzą, doświadczeniem i odpowiednim oprogramowaniem.

Jak to jednak wygląda od drugiej strony? Jakie konsekwencje grożą księgowemu, który nie dopełni swoich obowiązków lub co gorsza naruszy przepisy kodeksów i przepisów prawa? Praca księgowego to bardzo szeroki wachlarz obowiązków – to między innymi prowadzenie ksiąg rachunkowych, ewidencji podatkowych, rozliczanie podatków i składek ZUS. To wiele sytuacji, w których może dojść do nieumyślnej pomyłki. Co w takiej sytuacji?

Odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie obsługi rachunkowej

Ustawa o rachunkowości dokładnie określa, że odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości ponosi zasadniczo kierownik jednostki. Kierownikiem jednostki według ustawy o rachunkowości może być:

• członek zarządu lub członek innego organu zarządzającego;
• wspólnik prowadzący sprawy spółki (s.j. lub s.c.);
• wspólnicy prowadzący sprawy spółki lub zarząd (spółki partnerskie);
• komplementariusz prowadzący sprawy spółki (spółki komandytowe lub komandytowo-akcyjne);
• osoba fizyczna indywidualnie prowadząca działalność gospodarczą;
• osoba wykonująca wolne zawody;
• likwidator lub syndyk (w postępowaniu upadłościowym).

W wielu przypadkach odpowiedzialność rachunkowa bywa rozszerzana na osobę księgowego. Księgowy przed podjęciem pracy musi podpisać dokument, na mocy którego przyjmuje odpowiedzialność księgową. Odpowiada wówczas jak sprawca za przestępstwa i wykroczenia związane z prowadzeniem ksiąg lub rozliczaniem należności publicznej.

Warunki karalności – dopuszczenie popełnienia czynu zabronionego na gruncie Kodeksu Karnego Skarbowego

W przypadku gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że doszło do zaniedbania lub do sfałszowania dokumentu skarbowego, pracownik biura rachunkowego zostaje wezwany przez pracownika karnej komórki skarbowej. W zdecydowanej większości przypadków kończy się na mandacie. Dobrowolne poddanie się karze, przyjęcie i opłacenie mandatu skarbowego definitywnie kończy sprawę i nie pozostawia śladu w KRK. Należy jednak przypomnieć, że przyjęcie takiego mandatu jest jednoznaczne z przyznaniem się do winy.

Co to jest umyślność czynu i nieumyślność czynu

W Kodeksie Karnym Skarbowym jedną z najważniejszych zasad jest zasada mówiąca, że odpowiedzialność karna skarbowa może być poniesiona jedynie za zachowania umyślne. W przypadku zachowań nieumyślnych, ponoszenie odpowiedzialności karnej możliwe jest tylko w wyjątkowych przypadkach ustanowionych przez KKS (art. 4 § 1 KKS).

Za czyn zabroniony popełniony umyślnie uznaje się sytuację, w której sprawca miał wyraźny zamiar popełnienia tego czynu lub wiedząc o konsekwencjach zaproponowanego mu działania, zgodził się na nie. W uproszczeniu można więc stwierdzić, że pojęcie umyślności sprowadza się do zamiaru popełnienia czynu zabronionego.

Za zamiar uznaje się zaplanowane i ukierunkowane zachowanie, którego celem jest uszczuplenie należności publicznoprawnej (składki ZUS, podatku etc) bądź osiągnięcie innego celu.

Czyn zabroniony popełniony umyślnie to taki czyn, przy którym sprawca rozpoznawał znaczenie czynu w sposób jasny i klarowny i świadomie i dobrowolnie podjął decyzję o dokonaniu tego czynu. Kodeks Karny Skarbowy za wykroczenia umyślne przewiduje odpowiedzialność karną.

Czyn zabroniony popełniony nieumyślnie to czyn, do którego doszło w sytuacji, gdy sprawca czynu nie miał umyślnego zamiaru popełnienia owego czynu. Mógł go jednak popełnić nieświadomie lub na skutek niezachowania ostrożności w danych okoliczności.

Nieumyślność definiowana jest jako brak zamiaru popełnienia przestępstwa. Może być świadoma lub nieświadoma. Nieumyślność świadoma nazywana jest niedbalstwem, natomiast nieświadoma lekkomyślnością. O nieumyślności świadomej mówimy, gdy księgowy był w stanie przewidzieć możliwość popełnienia czynu, ale myślał, że tego uniknie. O nieumyślności nieświadomej mówimy natomiast, gdy sprawca nie przewidywał możliwości popełnienia czynu, ale mógł taką sytuacje obiektywnie przewidzieć.

Przestępczość czynu – wykluczenie w postępowaniu karnym skarbowym

Istnieją okoliczności, w przypadku zaistnienia których kodeks karny przewiduje wyłączenie z postępowania karnego. W takim wypadku, osoba, która popełni zabroniony czyn będzie zwolniona z odpowiedzialności karnej. Jeżeli wystąpią takie okoliczności, wina sprawcy zostanie uznana za nieumyślną. Nie będzie on wówczas podlegać karze chyba, że KKS wyraźnie mówi inaczej. Wśród takich okoliczności można wyróżnić na przykład bezprawność czynu, okoliczności wyłączające winę, znikomą szkodliwość społeczną lub brak szkodliwości społecznej czynu.

Bezprawność czynu – kontratypy

W Kodeksie Karnym Skarbowym można odszukać zapis o tylko jednym kontratypie. Jest to kontratyp dopuszczalnego eksperymentu. KKS rozpatruje ów kontratyp wyłącznie w kontekście eksperymentu ekonomicznego lub technicznego. Podmiot, który przeprowadza eksperyment techniczny lub ekonomiczny, a spodziewany wynik eksperymentu ma ogromne znaczenie gospodarcze, a celowość i sposób prowadzenia eksperymentu są zgodne z aktualną wiedzą podmiotu, to ów podmiot, nawet jeżeli w myśl eksperymentu zadziałał niezgodnie z KKS, w świetle KKS nie popełnia przestępstwa.

Okoliczności wyłączające winę

Kodeks Karny Skarbowy dopuszcza szereg możliwości, w przypadku zaistnienia których można liczyć na wyłączenie winy. Wśród nich wymienić można m. in.:

• błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego;
• usprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność czynu;
• usprawiedliwioną nieświadomość karalności czynu;
• niepoczytalność;
• brak odpowiedniego wieku sprawcy.