Pomoc de minimis – co warto wiedzieć i jak ją rozliczyć?

Od 1 stycznia 2024 r. weszły w życie przepisy nowego rozporządzenia Komisji (UE) nr 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r. dotyczącego pomocy de minimis (innej niż udzielana w rolnictwie i rybołówstwie). Nowe przepisy wprowadzają istotne zmiany, takie jak podniesienie limitu pomocy de minimis do 300.000 euro. Zrezygnowano także z restrykcyjnych warunków jej dopuszczalności w sektorze transportu drogowego towarów. Jeśli prowadzisz firmę i zastanawiasz się, czy możesz skorzystać z tej formy wsparcia, artykuł pomoże Ci rozwiać najważniejsze wątpliwości dotyczące jej rozliczenia.

1. Czym jest pomoc de minimis?

Pomoc de minimis to szczególny rodzaj wsparcia udzielanego przedsiębiorcom, który – dzięki ograniczonej kwocie – uznawany jest przez przepisy unijne za zgodny z zasadami konkurencji w UE. Na mocy rozporządzenia Komisji (UE) nr 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r. (zastępującego wcześniejsze akty prawne w tym obszarze) określono zasady przyznawania takiej pomocy.
Definicję pomocy de minimis (poza rolnictwem i rybołówstwem) znajdziemy w ustawie o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej z 30 kwietnia 2004 r. oraz aktach wykonawczych. Zasadą tej regulacji jest to, że pomoc de minimis, przy zachowaniu odpowiednich limitów i warunków, nie wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej. Ponadto nie narusza zasad pomocy publicznej określonych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

2. Kto może skorzystać z pomocy de minimis, a komu ona nie przysługuje?

Co do zasady, ze wsparcia mogą korzystać przedsiębiorcy ze wszystkich sektorów, z wyjątkiem tych wyraźnie wyłączonych w art. 1 rozporządzenia 2023/2831. Główne wyłączenia dotyczą pomocy:

• przedsiębiorstwom z sektora rybołówstwa i akwakultury (o ile kwota pomocy ustalana jest na podstawie ceny lub ilości produktów nabytych bądź wprowadzonych do obrotu),
• przedsiębiorstwom z sektora produkcji podstawowej produktów rolnych (oraz ich przetwarzania czy wprowadzania do obrotu w przypadkach określonych w rozporządzeniu),
• pomocy związanej z działalnością wywozową (tj. uzależnionej od ilości wywożonych produktów, tworzenia sieci dystrybucyjnej lub bieżących wydatków związanych z eksportem),
• uwarunkowanej pierwszeństwem użycia krajowych towarów i usług w stosunku do towarów i usług pochodzących z przywozu.

Jeżeli Twoja firma nie należy do wyłączonych sektorów, istnieje duża szansa, że będziesz mógł ubiegać się o pomoc de minimis.

3. Limity pomocy de minimis – jak obliczyć wartość wsparcia?

Najważniejszą zmianą wprowadzoną rozporządzeniem 2023/2831 jest podniesienie łącznego limitu pomocy de minimis z 200.000 euro do 300.000 euro. Dotyczy to wsparcia przyznanego jednemu przedsiębiorstwu (zgodnie z definicją „jednego przedsiębiorstwa” w przepisach unijnych) przez jedno państwo członkowskie łącznie w okresie 3 lat.

3.1. Jak liczyć trzyletni okres?

Trzyletni okres należy rozumieć w sposób ciągły. Dla każdej kolejnej przyznawanej pomocy de minimis trzeba sprawdzić, czy kwota dotychczasowej pomocy de minimis otrzymanej w ciągu ostatnich trzech lat (licząc wstecz od dnia planowanego przyznania nowej pomocy) nie przekroczyła już pułapu 300.000 euro.

Przykład
Jeśli pomoc de minimis jest udzielana 5 stycznia 2025 r., to w celu wyliczenia dostępnego jeszcze limitu bierze się pod uwagę wszystkie kwoty pomocy de minimis przyznane od 5 stycznia 2022 r. (włącznie) do 5 stycznia 2025 r.

3.2. Jedno przedsiębiorstwo – na co zwrócić uwagę?

Limit 300.000 euro dotyczy jednego przedsiębiorstwa lub całej grupy powiązanych jednostek gospodarczych. Takie jednostki mają wspólnych właścicieli, którzy wywierają dominujący wpływ, posiadają większość głosów lub kontrolują zarząd. Przed ubieganiem się o pomoc de minimis warto sprawdzić, czy w ramach powiązań nie przekroczono już dostępnego limitu.

3.3. Pomoc w razie przekształceń przedsiębiorstw

• Połączenia i przejęcia: przed udzieleniem wsparcia bada się historię pomocy de minimis każdego z podmiotów, które brały udział w fuzji.
• Podział: jeżeli przedsiębiorstwo, które otrzymało kiedyś pomoc de minimis, dzieli się na kilka nowych podmiotów, przyznaną kwotę przypisuje się temu z nich, który kontynuuje działalność związaną z tą pomocą. Jeśli takiego przypisania nie da się zrobić jednoznacznie, dzieli się ją proporcjonalnie, np. według wartości kapitału podstawowego nowych spółek.

4. W jakiej formie może być udzielana pomoc de minimis?

Pomoc de minimis uznaje się za przejrzystą, gdy możliwe jest uprzednie dokładne obliczenie ekwiwalentu dotacji brutto (EDB). W praktyce oznacza to, że wsparcie może przyjmować m.in. następujące formy:

1. Dotacje i dopłaty do oprocentowania – uznaje się je za przejrzyste zawsze.
2. Pożyczki – przejrzyste, o ile:
   • Beneficjent nie jest w trakcie zbiorowego postępowania upadłościowego ani nie spełnia przesłanek do jego wszczęcia.
   • Kwota pożyczki nie przekracza określonych pułapów (np. 1.500.000 euro na 5 lat) lub EDB obliczana jest na podstawie aktualnej stopy referencyjnej.
3. Dokapitalizowanie – jeżeli łączna kwota ze środków publicznych nie przekracza 300.000 euro.
4. Środki finansowania ryzyka (inwestycje kapitałowe i quasi-kapitałowe) – analogicznie, gdy wkład nie przekracza 300.000 euro.
5. Gwarancje – jeżeli spełnione są warunki, m.in. gwarancja nie przekracza 80% pożyczki bazowej, a kwota gwarantowana mieści się w ustalonych limitach (np. 2.250.000 euro na 5 lat). Albo gdy EDB wyliczono według zatwierdzonej przez Komisję Europejską metody.
6. Pomoc poprzez pośredników finansowych – np. gwarancje portfelowe, jeżeli zachowane są odpowiednie limity kwot i reguły dotyczące oceny zdolności kredytowej beneficjentów (co najmniej „B-”).
7. Inne instrumenty – o ile z góry da się obliczyć maksymalny EDB i wiadomo, że nie przekroczy on 300.000 euro.

W polskich przepisach spotykamy się najczęściej z pomocą de minimis w postaci ulg i zwolnień podatkowych, umorzeń należności publicznoprawnych czy – rzadziej – bezpośrednich dotacji w ramach regionalnych lub krajowych programów wsparcia.

5. Czy dane beneficjentów pomocy de minimis są publikowane?

Unijne przepisy dążą do przejrzystości w zakresie pomocy publicznej, a więc również pomocy de minimis. Rozporządzenie 2023/2831 wymaga publikacji w odpowiednim rejestrze nazwy beneficjenta, co służy uzasadnionemu interesowi publicznemu.
Jednak taka publikacja musi być zgodna z zasadami ochrony danych osobowych (RODO). Dlatego w niektórych sytuacjach dopuszcza się pseudonimizację wpisów, jeśli tego wymagają przepisy o ochronie prywatności.

6. Jak rozliczyć pomoc de minimis?

6.1. Obowiązki przedsiębiorcy (beneficjenta)

Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, podmiot ubiegający się o pomoc de minimis ma obowiązek dołączyć do wniosku m.in.:

• wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis (lub oświadczenie o wysokości pomocy, jeśli dokumentów nie ma), jakie otrzymał w ciągu ostatnich 3 lat, lub oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy,
• informacje niezbędne do udzielenia pomocy, w tym o prowadzonej działalności, innych formach pomocy publicznej itp.

Ważne! Dopiero po przedłożeniu stosownych dokumentów instytucja rozpatrująca wniosek może przyznać pomoc de minimis.

6.2. Obowiązki podmiotów udzielających pomocy

Podmiot, który przyznaje wsparcie, zobowiązany jest do sporządzania i przedkładania Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawozdań o udzielonej pomocy de minimis (lub informacji o jej nieudzielaniu w danym okresie). Raporty zawierają m.in. dane o beneficjentach, wysokości i przeznaczeniu pomocy.

6.3. Rozliczenie w praktyce

Sposób rozliczenia pomocy de minimis w dużej mierze zależy od formy tej pomocy. Jeśli jest to np. ulga w podatku dochodowym, zazwyczaj rozliczasz ją w zeznaniu rocznym, zgodnie z przepisami danej ustawy podatkowej. Gdy chodzi o umorzenie należności (np. zaległości podatkowych), warunki zawiera decyzja organu.

Pamiętaj, że musisz również zachować ewentualne wymogi wynikające ze szczególnych programów wsparcia (np. programów unijnych czy regionalnych), w których wprost określono, na co i w jaki sposób można wykorzystać przyznane środki.

7. Podsumowanie

Pomoc de minimis to łatwo dostępna forma wsparcia dla przedsiębiorstw, ponieważ nie wymaga skomplikowanych procedur notyfikacyjnych. Warunkiem jest, by pomoc nie przekroczyła 300.000 euro w ciągu trzech lat. W 2024 r. warto rozważyć tę opcję, ponieważ nowe rozporządzenie podniosło limit i złagodziło restrykcje, zwłaszcza w sektorze transportu drogowego towarów.
Jeśli prowadzisz firmę i zamierzasz ubiegać się o pomoc de minimis, pamiętaj o:

• sprawdzeniu dotychczas otrzymanej pomocy – aby nie przekroczyć limitu 300.000 euro,
• weryfikacji powiązań kapitałowych i osobowych – ustalenie, co stanowi „jedno przedsiębiorstwo”,
• zgromadzeniu zaświadczeń i dokumentacji – to wymóg formalny do przyznania wsparcia,
• terminowym wywiązywaniu się z obowiązków sprawozdawczych – zarówno po stronie beneficjenta, jak i instytucji udzielających pomocy.

Dzięki temu bezpiecznie skorzystasz z dopuszczalnej prawem formy wsparcia finansowego, która – w niepewnych czasach – może się okazać znaczącym zastrzykiem gotówki lub przydatną ulgą w bieżących obciążeniach podatkowych.