Umowy o dzieło w 2024 r.  – Podatki, ZUS

Umowa o dzieło to specyficzna forma współpracy, która różni się zarówno od umowy zlecenia, jak i umowy o świadczenie usług. Główną cechą umowy o dzieło jest zobowiązanie wykonawcy do dostarczenia określonego rezultatu pracy. W 2024 roku nadal istnieje wiele wątpliwości dotyczących tego, kiedy należy zgłaszać umowy o dzieło do ZUS i czy odprowadzać od nich składki na ubezpieczenie społeczne. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy umowa o dzieło podlega składkom ZUS i jakie są kluczowe różnice między tą formą a innymi typami umów.

Czym jest umowa o dzieło?

Umowa o dzieło to kontrakt, w którym wykonawca zobowiązuje się do wykonania konkretnego dzieła – mierzalnego, często materialnego rezultatu swojej pracy. Może to być zarówno wytworzenie czegoś nowego (np. obrazu, programu komputerowego), jak i naprawa lub przerobienie istniejącej rzeczy.

Ważnym aspektem umowy o dzieło jest jej rezultat. Dzieło musi być unikalnym wytworem twórczej pracy wykonawcy. Odróżnia to umowę o dzieło od umowy zlecenia, gdzie chodzi przede wszystkim o wykonanie czynności, a nie o osiągnięcie określonego wyniku.

Różnice między umową o dzieło a umową zlecenia

Główna różnica między umową o dzieło a umową zlecenia polega na odpowiedzialności za efekt pracy:

  • Umowa o dzieło: Wykonawca odpowiada za osiągnięcie konkretnego rezultatu. Jeśli dzieło jest wadliwe, może być poddane sprawdzeniu pod kątem wad fizycznych.
  • Umowa zlecenie: Zleceniobiorca odpowiada jedynie za należyte wykonanie czynności, ale nie za jej efekt. Ryzyko nieosiągnięcia celu spoczywa na zleceniodawcy.

To rozróżnienie ma istotne konsekwencje nie tylko w zakresie odpowiedzialności, ale także obowiązku opłacania składek ZUS.

Kiedy umowa o dzieło podlega składkom ZUS?

Generalnie umowa o dzieło nie wiąże się z obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne ani zdrowotne. Od takiej umowy nie trzeba także odprowadzać składek na Fundusz Pracy czy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Jednak istnieją sytuacje, w których od umowy o dzieło trzeba odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne. Taka sytuacja ma miejsce, gdy:

  1. Umowa o dzieło została zawarta z własnym pracodawcą.
  2. Praca na podstawie umowy o dzieło jest faktycznie wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, mimo że umowa została zawarta z innym podmiotem.

W takich przypadkach umowa o dzieło traktowana jest tak jak umowa o pracę pod względem obowiązków ubezpieczeniowych. Oznacza to, że pracodawca musi zgłosić pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, wypadkowych i chorobowych.

Umowa o dzieło a własna działalność gospodarcza

Osoby, które prowadzą własną działalność gospodarczą, jednocześnie pracując na podstawie umowy o dzieło na rzecz swojego pracodawcy, również muszą zwrócić uwagę na obowiązki związane z ZUS. W takich przypadkach:

  • Jeśli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę i umowy o dzieło jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, osoba ta musi opłacać składki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
  • Jeśli podstawa ta jest równa lub wyższa od minimalnego wynagrodzenia, składki z działalności są dobrowolne.

Kiedy ZUS może zakwestionować umowę o dzieło?

ZUS oraz sądy mają prawo zakwestionować umowę o dzieło, jeśli uznają, że faktycznie powinna ona być traktowana jako umowa zlecenie lub nawet umowa o pracę. Choć umowa o dzieło charakteryzuje się pewną elastycznością, to sposób, w jaki strony realizują umowę, ma decydujące znaczenie.

Na przykład w postanowieniu Sądu Najwyższego z 17 października 2023 r. uznano, że prowadzenie wykładów, kursów czy egzaminów nie stanowi umowy o dzieło, gdyż czynności te mają charakter powtarzalny i nie prowadzą do osiągnięcia konkretnego, przyszłego rezultatu.

Obowiązek zgłaszania umowy o dzieło do ZUS

Od stycznia 2021 roku wprowadzono obowiązek zgłaszania umowy o dzieło do ZUS w ciągu 7 dni od daty jej zawarcia. Obowiązek ten dotyczy zarówno:

  • Płatników składek (firm, które są zobowiązane do odprowadzania składek za pracowników),
  • Osób fizycznych zlecających wykonanie dzieła.

Zgłoszenia dokonuje się za pomocą formularza RUD, który można przesłać elektronicznie za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.

Wyjątki od obowiązku zgłaszania

Nie każda umowa o dzieło musi być zgłoszona do ZUS. Wyjątki obejmują umowy:

  • Zawarte z własnym pracownikiem.
  • Wykonywane na rzecz własnego pracodawcy, ale zawarte z innym podmiotem.
  • Zawarte z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, jeśli zakres zamówienia pokrywa się z przedmiotem prowadzonej działalności.

Podsumowanie

Umowa o dzieło w 2024 roku pozostaje korzystną formą zatrudnienia z punktu widzenia oszczędności na składkach ZUS. Jednak warto pamiętać, że istnieją określone sytuacje, w których od tej formy współpracy składki muszą być odprowadzane, szczególnie gdy umowa o dzieło została zawarta z pracodawcą lub dotyczy pracy na jego rzecz.

Zarówno zlecający, jak i wykonawca powinni mieć na uwadze obowiązek zgłaszania umowy o dzieło do ZUS, aby uniknąć problemów związanych z ewentualnymi kontrolami lub karami.